نویسنده:مسعود دهقانى

منبع: روزنامه ایران

مراسم شصتمین سالگرد پیاده شدن نیروهاى متحدین در سواحل شمالى فرانسه که منجر به آزاد شدن این کشور از چنگ نیروهاى آلمانى شد، دیروز (یکشنبه) با حضور ۱۷ نفر از رهبران و دولتهاى جهان در سواحل نورماندى فرانسه برگزار شد.

در این مراسم، «ژاک شیراک» رئیس جمهورى فرانسه به ویژه میزبان «جورج دبلیو بوش» رئیس جمهورى آمریکا، «تونى بلر» نخست وزیر انگلیس همچنین «الیزابت دوم» ملکه انگلستان شرکت داشتند.

در مراسم امسال براى نخستین بار از زمان پایان جنگ جهانى دوم تاکنون، رهبران دو کشور روسیه و آلمان نیز در نورماندى حضور یافتند.

به همین مناسبت، دولت فرانسه از چند روز قبل با بسیج بیش از ۱۸ هزار و ۹۰۰ نیروى پلیس، ژاندارم و... تدابیر شدید امنیتى و اقدامات مبارزه با تروریسم در قالب طرح موسوم به «ویژ پیرات» را در سراسر فرانسه به اجرا درآورده بود. این درحالى بود که در بعد مردمى، بیش از چهل انجمن و تشکل مختلف با اعلام برپایى تظاهرات ضد جنگ در پاریس، اعتراض خود را به سیاستهاى جنگ طلبانه آمریکا ابراز داشته اند و خواستار خروج نیروهاى آمریکایى از عراق هستند. از سوى دیگر، در بعد دیپلماتیک، تحولات موجود در عراق و اختلافات میان واشنگتن و پاریس، فضاى روابط دو کشور را سرد و منجمد کرده است و هنوز ناخشنودى هاى طرفین از یکدیگر زدوده نشده است.

در همین حال، حضور در این مراسم تاریخى که یادآور حماسه آفرینى ارتش آمریکا به عنوان ارتشى آزادیبخش است نیز براى بوش که در مبارزات انتخابات ریاست جمهورى است، فرصتى به شمار مى رود تا به افزایش محبوبیت خود نزد آمریکایى ها بپردازد، بویژه آنکه احساسات میهن پرستانه در آمریکا زیاد است.

همچنین در عرصه بین المللى نیز بى شک، بوش با استفاده از این تقارن تاریخى  کوشید نقش خود را همسنگ نقش «فرانکلین روزولت» رئیس جمهورى وقت آمریکا نشان دهد و حمله خود به عراق را نیز هم وزن حمله آمریکا به نیروهاى آلمانى معرفى سازد.

و بالاخره آن که با توجه به مواضع تند فرانسویان در دو سال گذشته در برابر آمریکا و تلخى به جا مانده از مخالفت پاریس با حمله نظامى آمریکا به عراق، مناسبت حاضر به بوش امکان داد تا نارضایتى خود را از آنچه مى تواند ناسپاسى خاص فرانسویان در قبال این جانفشانى قلمداد شود، به میزبان خود گوشزد کند.

با این حال، اخبار منتشر شده به نقل از مقامات فرانسه حاکى از آن است که طرف فرانسوى مایل نبوده است حداقل در این مراسم به اختلافات دامن زند و کوشید این حادثه را بدون بروز تنشى به پایان برد. در همین راستا است که کاخ الیزه در بیانیه خود بر روابط ۲۰۰ ساله فرانسه و آمریکا تأکید کرد و خانم «میشل آلیو مارى» وزیر دفاع فرانسه نیز درخصوص این مناسبت اظهار داشت که از نظر وى «این مراسم فرصتى است تا پیوند دوستى ها با آمریکا مستحکم تر شود و به طور قاطع، صفحه ناسازگاریها بر سر عراق ورق خورد و فصل تازه اى در مناسبات دو کشور آغاز شود.»

 اختلاف دیرینه و حقایق ناگفته تاریخى

پیاده شدن نیروهاى متحدین در سواحل نورماندى در شمال فرانسه که تحت عنوان عملیاتى به نام «آورلرد» انجام شد در اصل تهاجم وسیع نیروهاى آمریکایى و انگلیسى همچنین مساعدت نیروهاى مقاومت فرانسه از درون براى پس زدن نیروهاى آلمان و آزادسازى فرانسه به شمار مى رود.

درخصوص این نبرد و نقش آمریکا در آزادسازى فرانسه اخیراً تردیدهاى تازه اى در فرانسه در سطح وسیع مطرح شده است که در آن اهداف اعلام شده آمریکا در این عملیات را بیش از پیش مورد تردید قرار مى دهد.

امروز بعد از گذشت ۶۰ سال، بسیارى در فرانسه به طرح این پرسش پرداخته اند که آیا به راستى آمریکایى ها تنها با هدف آزاد کردن فرانسه براى فرانسویان و به دلیل عطش مردم آمریکا به ترویج آزادى در جهان هزاران سرباز خود را به مسلخ نیروهاى آلمان فرستادند. در همین راستا در برنامه ها و مقالات تاریخى که به همین مناسبت در رسانه هاى فرانسه منتشر مى شود، تحلیلگران بر نکات تازه اى تأکید مى ورزند و تصریح مى کنند که آمریکایى ها از همان روز اول قصد آن را نداشتند که فرانسه آزاد تشکیل شود. آنها حتى در مخالفت خود با ژنرال «دوگل» براى تشکیل دولت موقت از هیچ امرى کوتاهى نکردند و در این خصوص کارشکنى هاى متعددى انجام دادند. طرح و نقشه آمریکایى ها در قبال فرانسه آن بود که با به کارگیرى برخى رهبران دولت مارشال «پتن» که دست نشانده آلمانها در زمان اشغال بود، عملاً به نوعى عملیات بازیافت دست زنند و دولت جدیدى را با همان عناصر قدیمى نظیر آنچه که امروز در عراق مى بینیم، به وجود آورند و عملاً فرانسه را به یک حکومت دست نشانده خود مبدل کنند. آنها حتى در این زمینه اسکناسهاى جدیدى را با نام دولت مورد نظر خود چاپ کرده بودند. این اقدام که مورد مخالفت شدید دوگل قرار داشت، از مهمترین نکات دلخورى برخى فرانسویان از آمریکایى ها به شمار مى رود. در این گزارشهاى تاریخى همچنین آمده است که حتى «وینستون چرچیل» نخست وزیر وقت انگلستان بعد از مشاهده مخالفتهاى شدید دوگل با لحنى تند وى را تهدید کرد که در صورت لزوم، دست و پاى او را مى بندد و وى را روانه آفریقا خواهد ساخت تا عملیات مورد نظر به تمام و کمال انجام شود. در نهایت، این دوگل بود که عارى از قدرت واقعى با ابتکارى کم نظیر بعد از ورود به خاک فرانسه با حضور در بین مردم به تدریج توده مردم در شهرهاى مسیر خود را با خود همراه کرد و بدین سان به کسب مشروعیت از سوى مردم پرداخت و استقبال گسترده مردم از وى موجب شد که انگلیس و آمریکا نیز در برابر عمل انجام شده قرار گیرند و دولت منتخب او را بپذیرند. بدین ترتیب، اختلاف تاریخى دوگل با آمریکا در حوزه هاى مختلف ادامه یافت و نگاه مستقلانه او از سیاستهاى تمامیت خواه واشنگتن روز به روز تقویت یافت و انتقاد از حضور آمریکا در ویتنام، خروج از ناتو و... نیز در همین راستا مى باشد و بدین ترتیب، به تدریج تصویرى که از فرانسه برجاى ماند، هنوز هم پابرجاست.

 ۶۰ سال بعد

بسیارى از تحلیلگران در تحلیل مناسبات آمریکا و فرانسه با مقایسه شرایط امروز جهان با ۶۰ سال قبل تصریح مى کنند که واقعیت آن است که برخلاف گذشته اولویت امروز آمریکا، دیگر اروپا نیست و توجه این کشور درحال حاضر معطوف به خاورمیانه است. به اعتقاد این دسته، آمریکا برنامه هایى طولانى براى خاورمیانه دارد و در نشست گروه هشت (۱۰ ژوئن)، نشست مشترک اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا (ژوئن) و نشست سران ناتو (در ۲۷ تا ۲۹ ژوئن) که با حضور همتایان اروپایى خود برگزار مى شود، مى کوشد همپیمانان سنتى خود را نسبت به این اهداف توجیه و دیدگاهها و برنامه هاى خود را بویژه براى دوستان مخالف خود تشریح کند.

از نظر این عده، هرچند آمریکا در مقطع حاضر در دام عراق گرفتار آمده است و انتظار دارد همانگونه که ۶۰ سال قبل به یارى اروپاییان شتافته است، آنها و بویژه فرانسه نیز در این بحران واشنگتن را یارى دهند. در عین حال، نباید فراموش کرد که آنچه امروز شاهد آن هستیم، تنها دور اول مبارزه اى طولانى است و اروپاییان مخالف على الخصوص فرانسه باید بدانند بازى هنوز تمام نشده است و باید آمریکا را در این آزمون یارى رسانند، بویژه آنکه تبعات هر نوع تضعیف آمریکا مى تواند بالطبع دامن اروپاییان را بگیرد و در هر شرایطى، موقعیت آنها را نیز به مخاطره اندازد.

در مقابل این گروه، برخى دیگر صاحبنظران با برشمردن موارد اختلاف فرانسه و آمریکا بر سر عراق نظیر عدم موافقت پاریس با گسیل نیرو به عراق، اصرار بر واگذارى حاکمیت به عراقى ها، عدم موافقت با بخشش تمام بدهى هاى عراق و غیره معتقدند که اختلاف دو کشور بر سر دیدگاههاى موجود نسبت به جهان مى باشد و این شکاف عمیق تر از آن است که با همکارى بر سر عراق پایان یابد. آنها در این خصوص به موارد دیگرى چون اختلاف بر سر مسائل تجارى، پیمان کیوتو، عرضه محصولات فرهنگى، بحران خاورمیانه، دادگاه جزایى بین المللى، مخالفت با سیاستهاى تک جانبه گرایى و غیره اشاره دارند. به زعم این عده، تغییر در شیوه رویکرد آمریکا به مشکلات جهانى تنها راه کمک به واشنگتن است و پیوستن کشورهاى دیگر به این کشور در شرایط حاضر مى تواند جهان را دستخوش بحرانهاى غیر قابل مهارى کند.

به این ترتیب، مشاهده مى شود هرچند مناسبتهایى چون گرامیداشت شصتمین سالگرد پیاده شدن نیروهاى متحدین در نورماندى فرصتى است تا رهبران آمریکا و فرانسه در کنار یکدیگر قرار گیرند، دست خود را به گرمى بفشارند و به یکدیگر لبخند زنند، اما در لایه هاى زیرین این مناسبات اختلافات عمیقى وجود دارد که حل آن نیز آسان و سریع نخواهد بود، خصوصاً آن که به نظر مى رسد چندى است فرانسویان نا امید از بهبود اوضاع به دست تیم کارى بوش از این پس چشم امید بسیارى به پیروزى جان کرى، رقیب وى بسته اند.